عقیم‌سازی (منابع مطالعاتی)
عقیم‌سازی به عملی اطلاق می‌شود که مکلف از طریق آن خود یا دیگران را به طور دائمی از تولید مثل ناتوان کند. با پیشرفت پزشکی، پیدایش شیوه‌های نوین عقیم‌سازی و گسترش بیشتر آن در میان مردم، فقه اسلامی نیز به شکلهای تازه‌ای آن را بررسی کرده است. فقیهان شیعه و سنی به طور عمومی حکم به حرمت این عمل داده‌اند؛ اما برخی فقها نیز انواعی از عقیم‌سازی را مجاز دانسته‌اند. علت‌های رأی به حرمت عقیم‌سازی یا اجازه آن متعددند. مقاله‌ها، کتاب‌ها و پایان‌نامه‌هایی درباره حکم فقهی این گونه اعمال نوشته شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- احکام تکلیفی و وضعی جلوگیری از بارداری و عقیم‌سازی در فقه امامیه، فاطمه محضری، تهران، برزآفرین، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- باروری و عقیم‌سازی در فقه مذاهب اسلامی، مهدی حسن‌زاده، فروغ رضایی ممقانی، منصور محرمی، صدیقه قاسمی، تبریز، فادیا، ۱۳۹۹. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی عقیم‌سازی در فقه و حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، مینا بازیار لویه، تهران، ماهواره، ۱۳۹۷. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- کنترل جمعیت از دیدگاه فقه امامیه و فقه حنفی، قنبر جاوید، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، ۱۳۹۴ش. این اثر در اصل پایان‌نامه نویسنده بوده که در سال ۱۳۸۹ش از آن دفاع کرده است. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
عربی
- تحدید و تنظیم النسل فی ضوء الشریعه و العلم الحدیث، سیدحسین موسوی صافی، قم، نور وحی، ۱۳۸۷ش. این اثر در اصل پایان‌نامه نویسنده بوده که در سال ۱۳۸۵ش از آن دفاع کرده است.
- أحكام النوازل في الإنجاب، محمد بن هائل بن غيلان المدحجي، إشراف: د. محمد بن أحمد بن صالح الصالح سنة النشر:۱۴۲۹ – ۱۴۳۰ هـ. (ن.ک: الفصل الثاني: العقم) کتاب را اینجا ببینید
- الأحکام المتصلة بالعقم والإنجاب ومنع الحمل في الفقه الإسلامي، د. سارة شافي الهاجري، دار البشائر الإسلامية، بيروت، الطبعة الأولى سنة ۱۴۲۸هـ.
مقاله‌ها
فارسی
- مروری از یوژنیک تا حق ثبت از دیدگاه ژنتیکی، حقوقی و حقوق بشری، لیلا خواست‌خدایی، فصلنامه اخلاق زیستی، شماره ۱۴، ۱۳۹۳ ش. مقاله را اینجا ببینید
- جرم عقیم‌سازی و مجازات آن، محمدعلی حجازی، فاطمه بداغی، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۶۲، زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را اینجا ببینید
- مسؤولیت ناشی از صدمه به حق عقیم‌سازی و سقط جنین معلول، محسن ایزانلو، زهره افشار قوچانی، مجله حقوق پزشکی، شماره ۱۸، پاییز ۱۳۹۰ش. مقاله را اینجا ببینید
- جرم‌انگاری خشونت جنسی در اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، نادر اخگری بناب، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۲۳، زمستان ۱۳۸۸ (ن.ک: ص ۲۱۱، بخش عقیم‌سازی اجباری). مقاله را اینجا ببینید
- تأثیر آموزه‌ها و فتاوای شیعی در رشد و کنترل جمعیت، محمدولی علییی، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره ۱۲، ۱۳۸۴ش. (ن.ک: ص ۱۶۱، بخش نازاسازی و عقیم‌سازی). مقاله را اینجا ببینید
- تنظیم خانواده، تحدید نسل، سید حسن خمینی، پژوهشنامه متین، شماره ۱۷، زمستان ۱۳۸۱ش. مقاله را اینجا ببینید
- تنظیم خانواده یا تحدید نسل، سید حسن موسوی خمینی، پژوهشنامه متین، شماره ۱۵ و ۱۶، تابستان و پاييز ۱۳۸۱ش. بخش اول بخش دوم
- کنترل جمعیت و عقیم‌سازی، سید محسن خرازی، مجله فقه اهل بیت، شماره ۲۱، بهار ۱۳۷۹ش. مقاله را اینجا ببیند: بخش اول بخش دوم
- نگرش فقهی بر روشهای تنظیم خانواده، حسن‌رضا خلجی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۵ و ۶، زمستان ۱۳۷۸ و بهار ۱۳۷۹. چکیده در نورمگز
عربی
- التخلص من الإنجاب في ميزان الشريعة وفى ضوء الممارسات الطبية الحديثة، أمل لطفى إبراهيم عمر، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة للبنین بأسوان، شماره ۴، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- التكييف الفقهي لعمليات استئصال رحم الفتيات المعاقات عقليا وحكمها الشرعي، رمضان رزق بدوى السيد الوكيل، أفاق حولية كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنين بالشرقية , مج۶, ع۱، جامعة الأزهر - كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنين بالديدامون بالشرقية، ۲۰۱۹.
- أسباب العقم في الشريعة والطب وحكم علاجه: دراسة فقهية مقارنة، ياسر عبدالحميد جادالله النجار، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، مصر، جامعة الأزهر، ۲۰۱۵ م.
- استئصال رحم المختلة عقليا جراحيا: دراسة فقهية قانونية، سيرين أسامة محمد جرادات، دراسات - علوم الشريعة والقانون , مج۴۶, ع۱، الجامعة الأردنية - عمادة البحث العلمي، ۲۰۱۹.
- الحق فی منع الحمل جراحیاً، حسن أحمد حفنی المغازی، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة و العربیة للبنات بکفر الشیخ، دوره ۳، شماره ۲، ۲۰۱۸م. مقاله را اینجا ببینید
- التدخل الجراحي المؤثر على الإنجاب سلبيا: دراسة فقهية مقارنة، حسن أحمد حفني المغازي، مجلة قطاع الشريعة والقانون , ع۱۰، جامعة الأزهر - كلية الشريعة والقانون بالقاهرة، ۲۰۱۸.
- المنع الدائم للحمل: دراسة فقهية، أحمد بن فهد بن حمين الفهد، مجلة الجمعية الفقهية السعودية , ع۳۰، جامعة الامام محمد بن سعود الإسلامية - الجمعية الفقهية السعودية، ۲۰۱۶.
- استئصال رحم المعوقات عقلياً : دراسة فقهية مقارنة، ريما مصباح موسى القريوتي، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية , مج۱۱, ع۴، جامعة آل البيت، ۲۰۱۵.
- أحكام العقم في الفقه الإسلامي، وجيه عبدالقادر شعبان الشيمي، مجلة الدراسات العربية، ع۲۷، مج۳، مصر، جامعة المنيا، ۲۰۱۳ م.
- استئصال رحم المعاقة عقليا : دراسة فقهية قانونية، محمد خلف بني سلامة، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، مج۸، ع۳، جامعة آل البيت، ۲۰۱۳.
- عقم النساء أسبابه وطرق علاجه في الفقه الإسلامي، أحمد الصويعي شليبك، مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية، كويت، جامعة الكويت، ۲۰۱۰ م.
- عمليات التعقيم القسري لأغراض تحسين وتحديد النسل دراسة في ضوء أحكام النظام الأساسي للمحكمة الجنائية الدولية، أمل فاضل عنوز، القيادة العامة لشرطة الشارقة - مركز بحوث الشرطة، مج۱۶, ع۴، الإمارات، ۲۰۰۸ م.
- حق الزوجة فی فسخ النکاح بسبب عقم زوجها، ماهر أحمد راتب السوسی، مجلة الجامعة الإسلامیة للدراسات الإسلامیة (فلسطین)، المجلد۱۴، العدد ۱، ۲۰۰۶م. مقاله را اینجا ببینید
- التعقيم وأحكامه: دراسة مقارنة، خالد عبدالعظيم أحمد سليمان، مجلة اتحاد الجامعات العربية للدراسات والبحوث القانونية، مصر، ع۲۴، ۲۰۰۶ م.
- جراحة التعقيم توصد باب الإنجاب إلى الأبد، عبدالرحمن عبداللطيف النمر، الوعي الإسلامي، وزارة الاوقاف والشؤون الاسلامية، کویت، ۲۰۰۳ م.
- حكم الإجهاض وإسقاط الحوامل والتعقيم وتنظيم النسل، فرحات محمد محمد، مجلة العلوم القانونية والاقتصادية، جامعة عين شمس، مصر،۲۰۰۰ م.
- فتاوى الهداية: التعقيم، الأزهر الشريف (معد)، مج ۱۶, ع ۶، تونس، المجلس الإسلامي الأعلى، تونس، ۱۹۹۲ م.
- حكم الشرع في التعقيم، محمد عصمت‌الله عنايت‌الله، مجلة البحوث الفقهية المعاصرة , مج ۲, ع ۵، عبدالرحمن بن حسن النفيسة، عربستان سعودی، ۱۹۹۰ م.
- التعقيم و الإجهاض في نظر الإسلام،هيئة التحرير (معد)،مج ۱۰, ع ۱۲، الفكر الإسلامي، دار الفتوى، لبنان، ۱۹۸۱ م.
- نظرة الإسلام إلى الإجهاض والتعقيم، أحمد سحنون، الفكر الإسلامي، مج ۷, ع ۸، دار الفتوى، لبنان، ۱۹۷۸ م.
- موقف الاسلام من الاجهاض والتعقيم، أحمد سحنون، الاعتصام، س ۱, ع ۱، جمعية العلماء خريجي دار الحديث الحسنية، مغرب، ۱۹۷۵ م.
زبان‌های دیگر
- Islamic attitude towards abortion and sterilization, Bhashti AS, Birthright ;7(1):49-51. 1972. دسترسی به اصل مقاله
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- مبانی فقهی عقیم‌سازی از نظر مذاهب خمسه، حمید نوری، استاد راهنما صدری؛ استاد مشاور شعبانی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران، ۱۳۸۹ ش.
- کنترل جمعيت از ديدگاه فقه اماميه و فقه حنفي، قمبر، مدرسه عالي فقه تخصصي، ۱۳۸۹. چکیده پایان‌نامه این اثر در سال ۱۳۹۴ در قالب کتاب چاپ شده است.
- حدود اختیارات زوجه در تصرف بر جسم خویش در فقه امامیه و حقوق ایران، مهسا رحمانیان کوشککی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید مطهری، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- عقیم‌سازی زن و مرد از منظر فقه و حقوق اسلامی، سیدحسین حسینی‌فرد، استاد راهنما ابراهیم میراحمدی، استاد مشاور محمدحسین شعبانی، دانشگاه پیام نور، به‌شهر ۱۳۹۵ ش.
- بررسی احکام و آثار عقیم‌سازی دائم درفقه اسلامی و حقوق ایران، زهرا واحدی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شيروان، ۱۳۹۴ ش.
- بررسی عقیم‌سازی دائم در فقه و حقوق ایران، اسلام جعفری، استاد راهنما علیرضاپور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات شاهرود، ۱۳۹۴ ش.
- کنترل جمعيت از ديدگاه فقه اهل بيت (ع)، محمدعلي ابراهيمي، مجتمع آموزش عالي فقه، ۱۳۸۶. چکیده پایان‌نامه
- تنظیم خانواده یا تحدید نسل، سید حسن خمینی. چکیده پایان‌نامه فوق لیسانس ـ سطح ۳.
عربی
- تحدید النسل و تنظیم الأسرة، سید حسین موسوی، ۱۳۸۵. چکیده پایان‌نامه فوق لیسانس ـ سطح ۳. این اثر در سال ۱۳۸۷ در قالب کتاب چاپ شده است.
- استئصال الرحم أحكامه وآثاره في الفقه الإسلامي، أمل موسى جراد الطراونة، جامعة مؤتة، ۲۰۱۱. رسالة ماجستير
- تدابیر الوقائیة لحفظ النسل، ساعدة عبدالحفیظ إغبارية، إشراف هارون الشرباتي، جامعة الخلیل، ۲۰۰۸ م. (ن.ک: الفصل الثالث، الإعقام) پایان‌نامه را اینجا ببینید
- استئصال الرحم الولادي، صلاح شريف سليم، جامعة دمشق، ۲۰۰۱. رسالة ماجستير