دادستانی (منابع مطالعاتی)
دادستانی یک سمت قضایی برای پیگیری و حفظ حقوق عامه مردم و نظارت بر اجرای قوانین مرتبط با آن است. این نهاد در دادسرا، تحقیقات مقدماتی برخی پرونده‌ها را بر عهده دارد. دادستان یا مدعی‌العموم طرف دعوای عمومی است و اختیارات وی باید محدود به تعقیب جنایی و اقامه دعوای عمومی در مراجع قضایی باشد. البته در قوانین برخی کشور‌ها جایگاهی دوگانه به دادستان داده شده است؛ در این کشور‌ها دادستان از طرفی از جانب عموم، طرفِ اقامه دعوا علیه فرد، گروه یا نهادی می‌شود و از سوی دیگر به عنوان بالاترین مقام قضایی دادسرا، جایگاه قاضیِ تحقیق یا به‌عبارت دیگر، نهاد ناظر بر تحقیقات مقدماتی پرونده‌های کیفری و ارائه‌دهنده تعلیمات لازم به بازپرسان و ضابطان قضایی را دارد.
علی‌رغم پژوهش‌های حقوقی وسیعی که درباره دادستان و نهاد دادستانی انجام شده است، به نظر می‌رسد این موضوع از نظر فقهی چندان بررسی نشده است. برخی پرسش‌هایی که در آینده می‌توانند در این پژوهش‌ها بررسی شوند عبارتند از: آیا می‌توان برای نهاد مدعی‌العموم مبنای فقهی تصور نمود؟ جایگاه مدعی‌العموم در فقه حکومتی چیست؟ آیا اصل بی‌طرفی جزء ضروری دادستانی است یا وی می‌تواند علیه متهم سوگیری داشته باشد؟ بر اساس محدوده اختیار دادستان وی تا چه اندازه می‌تواند اصل بی‌طرفی را نقض کند؟ دادستان باید انتخابی باشد یا انتصابی؟ کدام یک از این دو با عدالت سازگاری بیشتری دارند؟ آیا دادستان در پیشگیری از جرایم نیز وظیفه‌ای دارد یا اختیارات او به تحقیق و اقامه دعوی منحصر می‌شود؟ رابطه وظایف دادستان و حقوق متهم چیست؟ آیا حفظ حقوق متهم جزء وظایف دادستان است؟ چنانچه در یک پرونده قضایی به حیثیت و آبروی متهم خدشه وارد شود، آیا دادستان مسئولیتی نسبت به آن دارد یا خیر؟
مقاله
فارسی
- قلمرو صلاحیت دادستان در حفظ محیط زیست به عنوان یکی از مصادیق حقوق عامه، مریم بلندی برزکی و محسن میثمی‌نیا، فصلنامه آراء، دوره ۵، شماره ۹، خرداد ۱۴۰۱ش. مقاله را اینجا ببینید.
- محدوده ورود دادستان در حریم روابط حقوقی زوجین با تاکید بر مبانی فقه امامیه، طاهره سادات نعیمی و ربانی سید علی موسویان و لیلا ثنمی، فصلنامه پژوهشنامه نوین فقهی حقوقی زنان و خانواده، شماره ۱۵، تابستان ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید.
- تطبیق اختیارات دادستان با اصول دادرسی عادلانه و موازین فقهی در تحقیقات مقدماتی، سعید رازانی و محمدجواد فتحی و مهدی شیداییان و عباس منصورآبادی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی دوره ۴، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
- بررسی مبانی فقهی حقوقی اعاده حیثیت در امور کیفری، فرانک حیدری دهاقانی و محمد نوذری، مبانی فقهی حقوق اسلامی شماره ۲۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
- جایگاه و حدود اختیارات دادستان در نظام رسیدگی کیفری، محمدخلیل صالحی و علی افراسیابی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، شماره ۲۵، زمستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
- جایگاه دادستان در سیاست جنایی نوین و الزامات دادرسی عادلانه، محمدجواد فتحی و هادی دادیار، دوفصلنامه فقه و حقوق اسلامی، سال چهارم، شماره ۷، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را اینجا ببینید.
عربی
- الإدعاء العام في الشريعة الإسلامية وتطبيقه في المملكة العربية السعودية، مجلة جامعة الملك سعود - العلوم الإدارية، عماد عبدالحميد النجار، مجلة جامعة الملك سعود (عربستان)، مج ۷, ع ۲، ۱۹۹۵م / ۱۴۱۵ق.
پایان‌نامه
فارسی
- وظایف و اختیارات دادستان در نهاد دادسرا در رابطه با تحقیقات مقدماتی، کارشناسی ارشد، محمد حسن دانافر، موسسه آموزش عالی ادیب - مازندران، ۱۳۹۹ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- وظایف و اختیارات مدعی العموم از منظر فقه اهل بیت(ع)، فقه حنفی و حقوق افغانستان، امیرخان غلامی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، ۱۳۹۸ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- جانشینی دادستان از اولیای دم صغیر و چالش‌های فقهی و حقوقی آن، امیر مهدوی نیا، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۶ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی علل و عوامل و آثار نظارت دادستان بر اعمال و رفتار و وظایف قیم با توجه به قانون جدید خانواده، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، ۱۳۹۶ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی وظایف و مسئولیت‌های دادستان به عنوان مدافع حقوق عامه، وحید کاشانی‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم قرآنی، دانشگاه قرآن و حدیث قم، ۱۳۹۳ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید