دادستانی (منابع مطالعاتی)
دادستان یا مدعی‌العموم جایگاهی قضایی برای پیگیر و حفظ حقوق عامه مردم و گاه نظارت بر اجرای قوانینی است که به حقوق عموم مردم مرتبط است. این نهاد در دادسرا تحقیقات مقدماتی برخی پرونده‌ها را برعهده دارد. دادستان طرف دعوای عمومی است و اختیارات وی باید محدود به تعقیب جنایی و اقامه دعوای عمومی در مراجع قضایی باشد. البته در قوانین برخی کشور‌ها جایگاهی دوگانه به دادستان داده شده است. در این کشور‌ها، دادستان از طرفی از جانب عموم مردم طرف دعوا علیه فرد، گروه یا نهادی می‌شود و از سوی دیگر به عنوان بالاترین مقام قضایی دادسرا، جایگاه قاضیِ تحقیق یا به عبارت دیگر، نهاد ناظر بر تحقیقات مقدماتی پرونده‌های کیفری و ارائه‌دهنده تعلیمات لازم به بازپرسان و ضابطان قضایی است.
علی‌رغم پژوهش‌های حقوقی وسیعی که درباره دادستان و نهاد دادستانی انجام شده است، به نظر می‌رسد این موضوع از نظر فقهی چندان بررسی نشده است. برخی پرسش‌هایی که در آینده می‌توانند در این پژوهش‌ها بررسی شوند عبارتند از: آیا نهاد مدعی‌العموم مستندی در فقه اسلامی دارد؟ رابطه مدعی‌العموم با فقه حکومتی چیست؟ اصل بی‌طرفی جزء ضروری دادستانی است؟ محدوده اختیار دادستان تا چه اندازه می‌تواند اصل بی‌طرفی را نقض کند؟ دادستان باید انتخابی باشد یا انتصابی؟ کدام از این موارد با عدالت سازگاری بیشتری دارند؟ آیا دادستان در پیشگیری از جرایم نیز وظیفه‌ای دارد یا اختیارات او به تحقیق و اقامه دعوی منحصر می‌شود؟ رابطه وظایف دادستان و حقوق متهم چیست؟ آیا حفظ حقوق متهم نیز جزء وظایف دادستان است؟ چنانچه در یک پرونده قضایی به حیثیت و آبروی مدعی علیه خدشه وارد شود، آیا دادستان مسئولیتی نسبت به آن دارد یا خیر؟
مقاله
فارسی
- قلمرو صلاحیت دادستان در حفظ محیط زیست به عنوان یکی از مصادیق حقوق عامه، مریم بلندی برزکی و محسن میثمی‌نیا، فصلنامه آراء، دوره ۵، شماره ۹، خرداد ۱۴۰۱ش. مقاله را اینجا ببینید.
- محدوده ورود دادستان در حریم روابط حقوقی زوجین با تاکید بر مبانی فقه امامیه، طاهره سادات نعیمی و ربانی سید علی موسویان و لیلا ثنمی، فصلنامه پژوهشنامه نوین فقهی حقوقی زنان و خانواده، شماره ۱۵، تابستان ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید.
- تطبیق اختیارات دادستان با اصول دادرسی عادلانه و موازین فقهی در تحقیقات مقدماتی، سعید رازانی و محمدجواد فتحی و مهدی شیداییان و عباس منصورآبادی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی دوره ۴، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
- بررسی مبانی فقهی حقوقی اعاده حیثیت در امور کیفری، فرانک حیدری دهاقانی و محمد نوذری، مبانی فقهی حقوق اسلامی شماره ۲۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
- جایگاه و حدود اختیارات دادستان در نظام رسیدگی کیفری، محمدخلیل صالحی و علی افراسیابی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، شماره ۲۵، زمستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
- جایگاه دادستان در سیاست جنایی نوین و الزامات دادرسی عادلانه، محمدجواد فتحی و هادی دادیار، دوفصلنامه فقه و حقوق اسلامی، سال چهارم، شماره ۷، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را اینجا ببینید.
عربی
- الإدعاء العام في الشريعة الإسلامية وتطبيقه في المملكة العربية السعودية، مجلة جامعة الملك سعود - العلوم الإدارية، عماد عبدالحميد النجار، مجلة جامعة الملك سعود (عربستان)، مج ۷, ع ۲، ۱۹۹۵م / ۱۴۱۵ق.
پایان‌نامه
- بررسی فقهی و حقوقی وظایف و مسئولیت‌های دادستان به عنوان مدافع حقوق عامه، وحید کاشانی‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم قرآنی، دانشگاه قرآن و حدیث قم، ۱۳۹۵ش.