آزمایش پزشکی بر روی انسان، به جهت اکتشاف علمی یا کشف درمان بیماری‌ انجام می‌شود. گرچه حفظ جان عقلا و شرعا لازم و ضروری است و بر اجرای اکثر احکام اولویت دارد؛ لکن فقیهان آزمایش پزشکی‌ای که موجب به خطر افتادن جان انسان مسلمان می‌شود را جایز نمی‌دانند. ناصر مکارم شیرازی در جواب استفتائی که در مورد شخصی که یقین به خطر جانی داشتن این آزمایشها دارد حکم به عدم جواز کرده است. مگر در صورتی که ضرورت است؛ مثلا هنگامی که نجات جان مسلمان متوقف به این آزمایش باشد یا احتمال ضرر ضعیف باشد.

بنابراین در شریعت، به خطر انداختن جان خود و دیگران، حرام و نجات جان واجب است. لذا آزمایشهای پزشکی گرچه به خطر انداختن جان یک نفر یا عده ای از انسان‌هاست لکن چون نجات نوع بشریت را در پی دارد با شروط ذیل جایز است:1.به منظور درمان بیماری‌ و نجات جان انسان باشد. 2.هیچ راه دیگری برای آزمودن جز آزمایش بر انسان نباشد. 3.فرد مورد آزمایش راضی به نمونه آزمایشی شدن باشد.

مشهور فقیهان تازمانی که غیر مسلمان برای انجام این آزمایشها موجود باشند به مسلمان اجازه این عمل را نمیدهند. سید علی سیستانی در مسئله تشریح به جهت توسعه دانش

کتاب

عربی

  1. مدی مشروعیة اجراء التجارب علی الانسان، حلمی عبدالحکیم الفقی، الوفاء القانونیة، مصر، الاسکندریة، ۲۰۱۸م.
  2. التجارب الطبیة علي الانسان: دراسة فقهية، عبدالرحمان عبدالعزيز العثمان، دارالميمان، رياض، ۲۰۱۴م. کتاب را از اینجا بخوانید.
  3. احکام التجارب الطبیة علي الانسان، بلحاج العربي، دار الثقافة، اردن، ۲۰۱۲م. کتاب را از اینجا بخوانید.
  4. فقه الصیدلي المسلم (فصل هشتم این کتاب به بررسی آزمایش‌های دارویی بر انسان پرداخته است)، خالد ابوزید الطماوي، دارالصمیعي، ریاض، ۲۰۰۷م.
  5. التجارب الطبية والعلمية وحرمة الكيان الجسدي للانسان، محمد عيد الغريب، دارالنهضة العربية، ۱۹۰۵م. کتاب را از اینجا بخوانید.

مقاله

فارسی

  1. ارزیابی فقهی انجام تحقیقات پزشکی بر روی انسان و حیوان، میثم خزائی، فصلنامه فقه پزشکی، دوره ۹، شماره ۳۳-۳۲، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا بخوانید.

عربی

  1. التجارب الطبية والعلمية على جسم الإنسان دراسة شرعية قانونية، عمادالدين بركات و محمدرضا حمادي، المجلة الجزائریة للعلوم القانونیة و السیاسیة، المجلد ۵۷، العدد ۵، ۲۰۲۰م. مقاله را از اینجا بخوانید.
  2. ضوابط التجارب الطبیة علی الانسان بین مواثیق حقوق الانسان و احکام الفقه الاسلامي، مهداوي عبدالقادر، جامعة ورقلة، كلية الحقوق والعلوم السياسية، الجزایر، مقاله را از اینجا بخوانید.
  3. مضمون التجارب العلمیة و الطبیة و الضوابط الاخلاقیة و القانونیة لاجرائها علی الانسان، جامعة سیدي بلعباس، الجزایر.
  4. مدى مشروعية التجارب الطبية العلمية على الاجنة المجهضة في الفقه الاسلامي و القانون الوضعي، يوسف بوشي، مجلة كلية القانون الكويتية العالمية، السنة ۸، العدد ۲، العدد التسلسلي ۳۰، ۲۰۲۰م. مقاله را از اینجا بخوانید.
  5. التجارب الطبية على الإنسان بين ضرورة التقدم الطبي و حرمة الجسم البشري: رؤية فقهية طبية معاصرة، أحمد محمد لطفي أحمد، مجلة الحقوق، المجلد۱۳، العدد۲، ۲۰۱۶م.
  6. التجارب الطبية غير العلاجية و أثرها على الحق في السلامة الصحية في ظل جائحة كوفيد۱۹، ربح سلیمان خلیفة، جامعة کرکوک، مقاله را از اینجا بخوانید.
  7. اجراء التجارب الطبیة علی اجزاء مستخرجة من الانسان بین الفقه الاسلامي و القانون الوضعي، ابتسام عیسی محمود السامراني، کلیة الامام الاعظم. مقاله را از اینجا بخوانید.
  8. التجارب الطبية بين القانون و الشريعة الإسلامية، حياة خنتر، مقاله را از اینجا بخوانید.
  9. ضوابط مشروعيـة التجارب الطبية على جسم الإنسان و أثرها على المسؤولية المدنية، خالد بن النوي، کارشناسی ارشد، جامعة سطیف، کلیة الحقوق و العلوم السیاسیة، ۲۰۱۳م. مقاله را از اینجا بخوانید.
  10. التجارب الطبية علي الأجنة الآدمية المجهضة بين الشريعة الإسلامية والقانون (قانون المملکة العربية السعودية أنموذجا)، مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسکندرية، المجلد ۲۷، العدد ۴، ۲۰۱۱م. مقاله را از اینجا بخوانید.
  11. احكام وضوابط التجارب الطبية على الانسان، زین میلوي، مجلة جامعة تکریت للحقوق، السنة ۸، المجلد ۵، العدد ۳۰، ۲۰۱۶م. مقاله را از اینجا بخوانید.
  12. ضوابط إجراء التجارب الطبية على جسم الإنسان من منظور الشريعة الإسلامية، عمار يوسف و بوساق نبيل، مجلة البصائر للدراسات القانونية والاقتصادية، المجلد ۲، العدد ۲، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا بخوانید.

پایان‌نامه

فارسی

  1. محافظت کیفری از بدن انسان در آزمایش های پزشکی نوین، محمود علی هاشم‌ السرحان، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی علوم و معارف، ۱۴۰۰ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  2. مبانی فقهی، حقوقی و اخلاقی مطالعات انسانی و کارآزمایی‎‎‌های بالینی، رامین هاشم‌پور، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی ارشاد دماوند، گروه حقوق، ۱۴۰۰ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  3. جنبه‌های حقوقی آزمایش پزشکی روی بدن انسان، فواد هاشم‌زاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.

عربی

  1. ضوابط مشروعية التجارب الطبية على جسم الانسان و اثرها على المسؤولية المدنية، خالد بن النوي، جامعة سطیف، کلیة الحقوق و العلوم السیاسیة، قسم الحقوق، الجزایر، ۲۰۱۳م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  2. حكم إجراء التجارب الطبية على جسم الإنسان في الشريعة و النظام السعودي، عبدالمجيد بن علي بن ثائب العمري، الجامعة الاسلامية، السعودیة، ۲۰۰۹م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  3. حدود مشروعية التجارب الطبية على الكيان البشري و أثرها على المسؤولية المدنية للطبيب، عیسى عبدي أسماء، جامعة عبد الحمید بن بایدس، مستغانم، كلیة الحقوق و العلوم السیاسیة، الجزایر، ۲۰۱۶م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  4. الخطأ الطبي في مجال التجارب الطبية الواردة على جسم الإنسان، مسعودي قاسي، کارشناسی ارشد، جامعة العقيد أكلي محند اولحاج البويرة، كلية الحقوق و العلوم السياسية، الجزایر، ۲۰۱۵م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  5. التجارب العلمية على جسم الانسان دراسة فقهية مقارنة، ناريمان محمد وفيق أبو مطر، کارشناسی ارشد، الجامعة الإسلامية، کلیة الشریعة و القانون، غزة، ۲۰۱۱م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  6. حكم اجراء التجارب الطبية العلاجية على الإنسان و الحيوان، عفاف عطية كامل معابرة، کارشناسی ارشد، جامعة الیرموک، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، سوریا، ۲۰۰۲م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  7. أحكام التجارب الطبية على الحيوان و الإنسان دراسة فقهية مقارنة، عبدالإله بن مزروع بن عبد الله المزروع، کارشناسی ارشد، جامعة الملک سعود، کلیة التربیة، قسم الدراسات الشرعیة، ۲۰۰۷م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  8. الإطار القانوني لإجراء التجارب الطبية على جسم الإنسان (دراسة مقارنة)، بوعمرژ لیندة و مزاری زهرة، جامعة مولود معمري، کلیة الحقوق و العلوم السیاسیة، قسم القانون العام، الجزایر، ۲۰۱۷م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  9. التجارب الطبية على جسم الإنسان في الفقه الإسلاميو القانون الجزائري المعدلة، جوبر خولة و بوطبیق مریم، کارشناسی ارشد، جامعة محمد بوصیف، کلیة العلوم الانسانیة و الاجتماعیة، المسیلة، الجزایر، ۲۰۲۰م.پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
  10. المسئولیة الجزائیة عن التجارب الطبیة، عبدالحکیم دهماني و مصطفی موانه، ۲۰۱۳م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.