کارت اعتباری (منابع مطالعاتی)
کارت اعتباری ابزاری است که بانک یا یک نهاد مالی در اختیار مشتریان قرار می‌دهد که بدون پرداخت وجه نقد خرید کنند. اما وجه تمایزش با سایر کارتهای بانکی این است که حساب مشتری موجودی ندارد و بانک طی قراردادی وجه مورد نیاز را در اختیار مشتری قرار می‌دهد و مشتری در مدت زمان مشخص باید بدهی خود را به بانک را تسویه کند. کارت اعتباری یکی از شیوه‌هایی است که بانک برای دریافت سود از آن استفاده می‌کند. در این زمینه پرسش‌هایی مطرح است؛ کارتهای اعتباری بر پایه کدامیک از عقود اسلامی طراحی شده است؟ آیا استفاده از عقود مرابحه در کارت اعتباری صحیح است؟ حکم استفاده از کارتهای اعتباری خارجی بدون رعایت عقود اسلامی چیست؟
فقهای عظام در خصوص کارتهای اعتباری اظهار نظر نکرده‌اند. محققین معاصر این قراردادها را خالی از اشکال می‌دانند. در این صفحه منابع مطالعاتی در مورد ماهیت این قرارداد و بحثهای فقهی پیرامون آن را در اختیار پژوهشگران قرار داده‌ایم.
کتاب‌ها
فارسی
- بررسی کارتهای اعتباری از لحاظ فقهی و حقوقی، حسن صمدی سنخواستی، بجنورد، انتشارات زبان علم، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- حقوق کارتهای اعتباری بانکی بین‌المللی، امیرعلی میرزایی‌پری، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- ابعاد فقهی و حقوقی کارتهای اعتباری بانکی، رضا محبی مجد، تهران، انتشارات آی سانا، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- کارتهای اعتباری و انطباق پذیری فقهی، محمد دبیان و سید عباس موسویان، مترجم رضا محبی مجد، تهران، اتشارات پژوهشکده پولی و بانکی، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
عربی
- العملیات البنکیة الواردة علی الإئتمان `دراسة مقارنة فی الفقة الإسلامی والقانون الوضعی، شریف إبراهیم، دار الکتب والدراسات العربیة، ۲۰۱۹م.
- بطاقة الإئتمان بین الوضع القانونی المصرفی والتأصیل الفقهی، رضوان الغنیمی، دار الفکر الجامعی، ۲۰۱۳م.
- الآثار الاقتصادیة لبطاقات الإئتمان وتطبیقاتها المعاصرة (دراسة اقتصادیة شرعیة)، محمد بن حمزة بن محمد بنجابی، عربستان سعودی، جامعة أم القری، ۲۰۰۶م. از اینجا ببینید
- بطاقات الائتمان المصرفیة التصویر الفنی والتخریج الفقهی، عبد الحمید محمود البعلی، مکتبة وهبة، ۲۰۰۴م.
- بطاقة الائتمان، بکر أبو زید، مؤسسة الرسالة ناشرون، ۲۰۰۱م. از اینجا ببینید
- الجوانب الشرعیة والمصرفیة والمحاسبیة لبطاقات الإئتمان، محمد عبدالحلیم، المکتبة الأزهریة للتراث، ۱۹۹۷م.
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی نقش و عملکرد کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا در ایران، امیدعلی عادلی، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، شماره ۲، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی حقوقی کارتهای اعتباری و عناصر تشکیل دهنده آن بر مبنای عقد مرابحه و دیگر عقود در نظام بانکی و اقتصادی کشور، عنایت الله بامری نیا، فصنامه مطالعات نوین بانکی، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی حقوقی کارتهای اعتباری و عناصر تشکیل دهنده آن بر مبنای عقد مرابحه و دیگر عقود در نظام بانکی و اقتصادی کشور، عنایت اله بامری نیا، فصلنامه مطالعات نوین بانکی، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی کارتهای اعتباری در ایران (مورد مطالعه: ربا در بازپرداخت)، چهارمین کنفرانس ملی تحقیقات کاربردی در مهندسی برق، مکانیک،کامپیوتر و فناوری اطلاعات، ۱۳۹۷ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی حقوقی الگوی کارت اعتباری مرابحه: با تأکید بر روابط ذی‌نفعان (بانک، مشتری و فروشنده)، حسین میثمی، فصلنامه تازه‌های اقتصاد، شماره ۱۵۰، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کارت اعتباری بر اساس قرض‌الحسنه ابزاری در جهت توسعه بانکداری قرض‌الحسنه، محمدنقی نظرپور و غلامرضا مصطفی پور و مریم حاجی منجزی، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی ماهیت کارتهای اعتباری، فرهاد خلیقی، دومین کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی مدل‌های عملیاتی کارت اعتباری در بانکداری اسلامی، سید عباس موسویان و سعید احمدی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۴۳، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- طراحی کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا بر اساس بیع مرابحه، سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره۲۸، ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا، سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۲۰، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کارتهای اعتباری در پرتو فقه و شریعت، محمدرواس قلعهجی و سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا، سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۱۳، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- حکم إستخدام البطاقات الإئتمانیة المصرفیة: دراسة فقهیة تحلیلیة، علی بن حسین العایدی، مجلة مجمع، شماره ۳۸، ۲۰۲۱م.
- بطاقة الإئتمان: دراسة مقارنة فی الفقه الإسلامی، محمد عبدالفتاح محمد الفقی، قاهره، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بدمنهور، شماره ۲، جلد ۵، ۲۰۲۰م.
- أرباح البنک فی بطاقة الائتمان من منظور شرعی، منی محمود محمد عبدالجلیل، اسکندریه، حولیة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بالإسکندریة، شماره ۳۵، جلد ۴، ۲۰۱۹م.
- بطاقة الائتمان المصرفیة طبیعتها وتکییفها الفقهی والقانونی، بهجت عوید حمدان السلمانی، مجلة الدراسات القانونیة والسیاسیة، شماره ۵، ۲۰۱۷م.
- استخدام بطاقة الائتمان Credit Card فی المصارف الإسلامیة، سلیم عبدالدائم بشینة، مجلة العلوم القانونیة، شماره ۱۰، جلد ۴، ۲۰۱۶م.
- بطاقات الائتمان وبدائلها المقترحة: دراسة فقهیة مقارنة، سماح شحاتة السید شهاب الدین، اسکندریه، حولیة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بالإسکندریة، شماره ۳۲، جلد ۵، ۲۰۱۶م.
- بطاقة الائتمان: دراسة اقتصادیة فقهیة تطبیقیة، بدر محمد العلیوی، قاهره، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنین بالقاهرة، شماره ۳۳، جلد ۳، ۲۰۱۶م.
- بطاقات الإئتمان: قضایا اقتصادیة وشرعیة معاصرة، عبدالعظیم جلال أبو زید، عربستان سعودی، مجلة جامعة الملک عبدالعزیز - الاقتصاد الإسلامی، شماره ۳، جلد ۲۸، ۲۰۱۵م.
- بطاقة الائتمان حقیقتها و تکییفها الفقهی، سلمی بنت محمد بن صالح هوساوی، قاهره، مجلة مرکز البحوث والدراسات الإسلامیة، شماره ۲۶، جلد ۷، ۲۰۱۲م.
- بطاقات الإئتمان فی المصارف الإسلامیة، هشام جبر، مجلة الدراسات المالیة والمصرفیة، شماره ۴، جلد ۲۰، ۲۰۱۲م.
- مغالطات فی التوصیف التطبیقی للفضالة فی البطاقات الإئتمانیة آلتی تعتمد مبدأ الدفع بالتقسیط: بطاقة…، حسام علی عبدالله، مجلة الإقتصاد الإسلامی العالمیة، شماره ۶، ۲۰۱۲م.
- بطاقة الائتمان حقیقتها وتکییفها الشرعی، محمد إبراهیم شاشو، دمشق، مجلة جامعة دمشق للعلوم الاقتصادیة والقانونیة، شماره ۳، جلد ۲۳، ۲۰۱۱م. از اینجا ببینید
- التخریج الفقهی للعلاقة بین مصدر بطاقة الائتمان وحاملها، مبارک جزاء الحربی، جامعة الکویت، مجلة الحقوق، شماره ۲، جلد ۳۰، ۲۰۰۶م.
- بطاقة الإئتمان، عبدالله بن سلیمان بن محمد المنیع، مجلة المجمع الفقهی الإسلامی، شماره ۱۱، جلد ۹، ۱۹۹۸م.
- بطاقة الائتمان دراسة شرعیة عملیة موجزة، رفیق یونس المصری، مجلة مجمع الفقه الإسلامی الدولی، شماره ۷، جلد ۱، ۱۹۹۲م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی تطبیقی ماهیت و آثار حقوقی استفاده از کارتهای اعتباری بین‌المللی در حقوق ایران و حقوق تجارت بین‌الملل، پارسا مقتدایی، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه محدث نوری، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- چالش ربوی بودن کارتهای اعتباری از منظر فقه و حقوق، محمد عسگری، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر قم، گروه حقوق، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی ماهیت فقهی خدمات کارتهای اعتباری، مهدی مظهر قراملکی، پایان‌نامه حوزوی، پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، ۱۳۹۶ش.
- بررسی فقهی و حقوقی کارتهای اعتباری، حسن صمدی سنخواستی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، ۱۳۹۵ش.
- بررسی فقهی و حقوقی ماهیت کارتهای اعتباری، محمدرضا زارع، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی کارتهای اعتباری از منظر حقوق ایران و لبنان، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، ۱۳۹۴ش.
- ماهیت حقوقی و آثار پرداخت از طریق کارتهای اعتباری، فهیمه خداویردی پورنهاری، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات آذربایجان‌شرقی، ۱۳۹۴ش.
- حقوق حاکم بر کارتهای اعتباری بانکی، اکبر اعزازی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندر انزلی، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی ابعاد فقهی - حقوقی کارکرد کارتهای اعتباری بانکی در نظام بانکداری اسلامی، رضا محبی مجد، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۳ش . اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تحلیل حقوقی کارت اعتباری، محمدجواد کاظمی‌جزه، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی کارتهای اعتباری، عزیز ابراهیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه قم، ۱۳۸۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- ماهیت حقوقی کارتهای اعتباری، نگارش محمد رضایی، کارشناسی ارشد، حقوق بین‌الملل، ۱۳۸۲ش.
عربی
- بطاقات الائتمان البنكیة في الفقه الإسلامي، فتحي شوكت مصطفی عرفات، کارشناسی ارشد، كلية الدراسات العليا، جامعة النجاح الوطنية، ۲۰۰۷م. لینک متن پایان‌نامه
سایر منابع
- سازگاری کارت اعتباری مرابحه با فقه اسلامی، میثم کریمی، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
- رمزگشایی کارت اعتباری از نگاه شرع، مصاحبه با سید عباس موسویان، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۱۱۰۳، ۱۳۸۵ش. از اینجا ببینید
- مسائل شرعی کارتهای اعتباری، مصاحبه با عباس موسویان، محمد طاهری، ۱۳۸۵ش. از اینجا ببینید