گردشگری (منابع مطالعاتی)
گردشگری از جمله مسائل حائز اهمیت در فقه است که در آیات قرآن کریم تشویق به آن شده است. گرچه تفریح هدف اولی است که از گردشگری به ذهن می‌آید لکن امروزه در کنار این هدف، انگیزه‌های اقتصادی، تجاری و درآمدزایی، سبب شده تا گردشگری به عنوان یک صنعت سبز مورد توجه قرار گیرد. برخی از چالش‌های فقهی که مرتبط با صنعت گردشکری است امور ذیل است: ۱.مسئله نجاست و طهارت غیر مسلمانان ۲.داد و ستد با کفار ۳.ورود غیر مسلمان به اماکن مقدس ۴.تشبه به کفار و تاثیر پذیری مسلمانان از آن‌ها ۵.احکام ارتباط و ازدواج با زنان و مردان غیر مسلمان ۶.احکام عبادی سفر و مسافر
در زمینه گردشگری به عنوان خاص آن، از ناحیه مراجع حکمی صادر نشده و امری مباح است لکن نظر ایشان در ریز موضوعات و احکام خاص سفر فرد مسلمان و ارتباط با غیر مسلمانان در کتاب‌های توضیح المسائل ایشان روشن و واضح است. کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌های زیر به بررسی فقهی گردشگری پرداخته‌اند.
کتاب
فارسی
- اسلام و گردشگری، مجید اردش و فرزانه حقیقت قهفرخی و امیرعباس نجفی‌پور، تهران، انتشارات کتابسرای اهورا، ۱۴۰۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری اسلامی، سازمان جهانی گردشگری، مترجم فاطمه نوری و فرنگیس عباسی و سید محمود متشرعی، تهران، انتشارات جهان ادیب، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی حقوقی گردشگری، سیدمحسن قائمی خرق و سمیه آقایی نژاد، خرسندی، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق گردشگری مطابق با فلسفه حقوق اخلاقی با ارائه الگو و استانداردهای اسلامی، بهرام حسن‌زاده، قم، انتشارات عدالت امین، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری اسلامی، فیروزه حاجی‌علی‌اکبری و عباس قنبری، تهران، انتشارات یاد عارف، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری حلال: بازاریابی و برندسازی اسلامی در حوزه توریسم با نگاهی به برند حلال، سیدعلی موسوی‌نور و شراره نورانی زنور و اکبر فلاح‌نژاد، تهران، شرکت تعاونی انتشارات هورمزد، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- درآمدی بر گردشگری در اسلام، نسیبه مؤدب، تهران، انتشارات سنجش و دانش، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری تعالی بخش: چهل حدیث پیرامون سفر و سیاحت، عباس ارغوانی، قم، انتشارات اندیشه هادی، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- فلسفه و آداب گردشگری در اسلام، محمدرضا اسلامی، گرگان، انتشارات پیک ریحان، ۱۳۹۵ش.
- گردشگری مذهبی، محمدحسن ملکی و یونس عالی‌پور و زهرا قنبری، تهران، انتشارات کتاب اطهر، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- آیین جلال در گردشگری حلال، محمدعلی زم، زیرنظر محمد غفاری‌استرکی، تهران، انتشارات جمهور، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری در جهان اسلام، نوئل اسکات و جعفر جعفری، مترجم مهدی رمضان‌زاده لسبویی و محمود حسن‌پور و نازنین تبریزی، تهران، انتشارات مهکامه، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری اسلامی، حمید تابلی و محمد رحمانی و سیدجعفر قدیری‌نژاد و علی محفوظی و امیرحسین نورالدینی شاه‌آبادی و ندا سلطانی، رفسنجان، انتشارات سورمه، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری اسلامی، مهدی جمالی‌نژاد، اصفهان، انتشارت آرما، ۱۳۹۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- عید نوروز و گردشگری از دیدگاه اسلام، یدالله نفری، قم، نشر نفری، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- جهانگردی در فقه و تمدن اسلامی، مجله فقه، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
عربی
- فقه السیاحة و السفر، سیدصادق حسینی شیرازی، دفتر آیت الله سید صادق حسینی شیرازی، قم.از اینجا ببینید
- أحکام السیاحة و آثارها دراسة شرعیة مقارنة، هاشم محمد حسن نافور، عربستان، دار ابن الجوزی، ۱۴۲۴ق.از اینجا ببینید
- السیاحة فی میزان الشریعة، ناشناس، الثقافة الإسلامیة، از اینجا ببینید
مقالات
فارسی
- درآمدزایی درقالب گردشگری از منظر فقه، فضه جوادی و مریم برقعی، دوفصلنامه مطالعات دین پژوهی، دوره ۵، شماره ۱۰، ۱۴۰۰ش. از اینجا ببینید.
- تحلیل و بررسی بنیادهای مشروعیت گردشگری از منظر آیات و روایات، محمد رخبین و محمد روحانی‌مقدم و مریم آقایی بجستانی، فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره ۱۲، شماره ۴، ۱۳۹۹ش. از اینجا ببینید.
- چالش‌های اخلاقی و حقوقی گردشگری سلامت، احسان لامع و شهریار اسلامی‌تبار، پژوهشنامه حلال، شماره ۴، ۱۳۹۹ش.از اینجا ببینید
- قرآن و فقه گردشگری، سید محمد عارف حسینی (ملک‌زاده)، اندیشه‌های قرآنی، شماره ۱۱، ۱۳۹۸ش.از اینجا ببینید
- قاعده فقهی «تألیف قلوب» به مثابه راهبرد توسعه گردشگری حلال، حسین ادبی و قاسم نوربخش، حلال، شماره ۳، ۱۳۹۸ش.از اینجا ببینید
- تحلیل و بررسی چالش‌های فقهی و حقوقی حضور گردشگران غیر مسلمان در ایران، عبدالله زندی فر و محمد روحانی مقدم و مریم آقایی بجستانی، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، شماره ۴۵، ۱۳۹۸ش.از اینجا ببینید
- چالش‌های قانونی گردشگری در حقوق ایران، سمانه اسماعیلی و پیمان عباسیان و نسیم رحیق اغصان، مطالعات تطبیقی حقوق در ادیان، شماره اول، ۱۳۹۷ش.از اینجا ببینید
- بررسی گردشگری و سیر و سیاحت در فقه اسلامی، عصمت افشارمنش و میثم تارم، اولین کنفرانس پژوهش در فقه، حقوق و علوم اسلامی، ۱۳۹۶ش.از اینجا ببینید
- ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)، سیروس شفقی و عباس حسنوند و محسن مصلحی، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره ۶، ۱۳۹۱ش.از اینجا ببینید
- چالش‌های فقهی- حقوقی حضور گردشگران غیرمسلمان در کشورهای اسلامی، سید علیرضا میرکمالی و محمدمهدی حسنی و سحر رجبی فرد، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۹۲، ۱۳۹۴ش.از اینجا ببینید
- جنبه‌های قانونی و حقوقی گردشگری پزشکی، نازنین ابوالحسنی، مجله اخلاق زیستی، شماره ۱۲، ۱۳۹۳ش.از اینجا ببینید
- توریسم و گردشگری از منظر فقه و حقوق، سعید شیخ و رامین نیکخو و نوشین لقمانی، دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، سال برگزاری ۱۳۹۲ش.از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی گردشگری، حسین مهدوی، دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، سال انتشار: ۱۳۹۲ش.از اینجا ببنید
- جایگاه حقوق گردشگران خارجی از نگاه اسلام و قوانین حقوقی جمهوری اسلامی ایران، رسول افضلی و امین فرجی و محمد شعبانی‌فرد، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ۷۳، ۱۳۸۹ش.از اینجا ببینید
- مبانی فقهی گردشگری، مصطفی قهرمانی، مجله بازاریابی، شماره ۵۵، ۱۳۸۵ش.
- فقه و صنعت جهانگردی، علی اکبر کلانتری، فقه، شماره ۱۴، قم، ۱۳۷۶ش.از اینجا ببینید
عربی
- أحكام السیاحة الدینیة فی الفقه الإسلامی دراسة تأصیلة، خالد جاسم الهولی، از اینجا ببینید
- فقه التعامل مع السائح من منظور إسلامی، فاطمة إسماعیل محمد مشعل، مجلة قطاع الشریعة و القانون، از اینجا ببینید
- الحمایة القانونیة من مخالفات القطاع السیاحی فی النظام السعودی، عــمرو محمد الماریة، دراسة مقارنة بالفقه الإسلامی. از اینجا ببینید
- المنع من السفر فی التشریع الفلسطینی: دراسة مقارنة، حسن محمد حسن القهوجی.از اینجا ببینید
- الالتزام بضمان السلامة فی عقد السلامة فی عقد السیاحة_دراسة تحلیلیّة مقارنة بین القانون القطری و القانون الفرنسی، جابر محجوب علی، المجلة الدولیة للقانون، المجلد ۴۱، دار نشر جامعة قطر، ۲۰۱۹م.از اینجا ببینید
- الآثار الإیجابیة والسلبیة للسیاحة فی ضوء الشریعة الإسلامیة، حسن فتحی مصطفی بهلول، مجلة کلیة الشریعة و القانون بطنطا: مجلة فصلیة علمیة محکمة.از اینجا ببینید
پایان نامه
- احکام گردشگری غیر مسلمانان در بلاد و اماکن مقدس اسلامی در فقه فریقین و حقوق موضوعه ایران، اکبر ستاری، دانشگاه تبریز، ۱۴۰۰ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- جایگاه حقوقی تامین امنیت گردشگران اتباع خارجی در فقه امامیه، محمدعلی خادم‌الرسول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ۱۳۹۸ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- الگوی مستخرج گردشگری مبتنی بر منابع فقهی شیعه، بهنام امینی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۶ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی مشروعیت فقهی، حقوقی مشاغل ناشی از توریسم، عیسی تمیمی، دانشگاه یاسوج، ۱۳۹۴ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- فقه گردشگری و آثار باستانی، سیدجواد موسوی، دانشگاه پیام نور استان مازندران، ۱۳۹۲ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و احکام جهانگردی (توریسم) در اسلام، نسیبه مودب، دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۱ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- طراحی مدل مفهومی توسعه نشان تجاری حلال؛ مطالعه موردی: صنعت گردشگری حلال در ایران، احمد ترابی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۱ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید.
منابع دیگر
- فقه سنتی درک درستی از گردشگری ندارد، مصاحبه با علی شفیعی مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی، منشر شده در: شبکه اجتهاد، سال انتشار: ۱۳۹۸ش.از اینجا ببینید