حجاب اجباری (منابع مطالعاتی)
حجاب اجباری یا الزام حکومتی حجاب به اجرای حکم حجاب توسط حکومت اسلامی با الزام و اجبارِ قانون اشاره دارد و اینکه در صورت ترک پوشش، حکومت می‌تواند با توسل به روش‌های عقوبتی، تنبیه و تعزیر، افراد را به رعایت حجاب اجبار کند. این مسأله به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مورد توجه فقها قرار گرفته است. درباره الزام حکومتی حجاب دو نظر کلی از سوی فقها ارائه شده است؛ بسیاری با استناد به روایات و سیره، قائل به لزوم دخالت دولت در مسئله پوشش شده‌اند و در مقابل برخی با رد دلائل نظریه نخست، معتقدند دلیلی بر الزام حکم حجاب نداریم.
مقاله حاضر به جمع‌آوری کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و دیگر منابعی پرداخته است که مسئله حجاب اجباری را از منظر فقه معاصر بررسی کرده‌اند.
کتاب‌ها
- الزام حکومتی حجاب، فاطمه مجد، حمید ولی‌زاده، اردبیل، نشر نگین سبلان، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- حجاب اجباری آری یا نه؟: تحلیل قرآنی - روایی حجاب شرعی و الزام حکومتی آن، جواد ایروانی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- حاکمیت، حجاب و عفاف: بررسی فقهی و حقوقی، فاطمه فلاح تفتی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- حکومت اسلامی و حجاب، رضا قدیری صوفی، تهران، انتشارات شاکلید، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- ادلّه فقهی الزام حکومتی حجاب، جواد عمویی، تهران، انتشارات مینوفر، ۱۳۹۵ش.
- مبانی فقهی نهادینه سازی شعائر دینی: مطالعه موردی حجاب در جمهوری اسلامی ایران، مهران شباهنگ، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- مساله حجاب در جمهوری اسلامی ایران (بررسی حقوقی - جامعه شناختی)، علی غلامی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۱ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- حکومت اسلامی و حکم حجاب، داوود مهدوی زادگان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- نظام اسلامی و مسئله حجاب (مجموعه مقالات و گفتگوها)، سید جعفر حق شناس، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، ۱۳۸۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- حجاب: مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی (مجموعه مقالات، سخنرانی‌ها و گفتگوها)، ابراهیم شفیعی سروستانی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۷ش.
مقاله‌ها
فارسی
- وجوب حجاب حکمی فردی با آثار اجتماعی، معصومه ایمنی، محمدکاظم رحمان ستایش، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، شماره ۱۹، ۱۳۹۹ش. لینک مقاله
- الزام پوشش بارویکرد به آزادی و رعایت حقوق شهروندی در فقه و حقوق ایران، فاطمه آناهید، یوسف جعفرپوربیگدیلو، فراهم عنایتی تکله، علی پورجواهری، فصلنامه مطالعات تطبیقی حقوق شهروندی، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. لینک مقاله
- فلسفه الزام حکومتی مساله حجاب، محمد ناطقی، دوفصلنامه پرتو خرد، شماره ۱۸، ۱۳۹۸ش. لینک مقاله
- بررسی دیدگاه‌های تفسیری آیات حجاب و مجرمانه بودن عدم رعایت حجاب شرعی، بهروز سراقی، میثم خزائی، دوفصلنامه پژوهش‌های تفسیر تطبیقی، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. لینک مقاله
- بررسی تأثیر فردگرایی بر گفتمان عدم مداخله حاکمیت در الزام به حجاب، محمد رسول آهنگران، اباذر افشار، دوفصلنامه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. لینک مقاله
- رویکردی برنهادینه سازی حیا و اخلاق عمومی در پرتو نظریه‌ی «کمال گرایی کیفری»، بشری محمدی فر، پژوهشنامه زنان، شماره ۲۵، ۱۳۹۷ش. لینک مقاله
- پژوهشی فقهی- حقوقی در الزام حکومتی بر حجاب زنان جهانگرد، فاطمه فلاح تفتی، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۵۰، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. لینک مقاله
- جمهوری اسلامی ایران و مسئلۀ بدحجاب، محمدجواد جاوید، عصمت شاهمرادی، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، دوره ۹، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. لینک مقاله
- بررسی حکم شرعی و حکومتی حجاب با توجه به آیه 31 نور با تاکید بر دیدگاه استاد احمد عابدینی، لطفعلی شاهدی، کیوان شاهدی، فصلنامه فقه و حقوق معاصر، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. لینک مقاله
- مسئولیت حکومت اسلامی در امر حجاب با استناد به ادله امر به معروف و نهی از منکر، فاطمه فلاح تفتی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۶۴، ۱۳۹۳ش. لینک مقاله
- بررسی الزام حکومتی حجاب، احمد رهدار، مجله حوزه، شماره ۱۶۷، ۱۳۹۲ش. لینک مقاله
- مبانی نظری مداخله دولت در مسئله حجاب، علی غلامی، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۶، ۱۳۹۲ش. لینک مقاله
- بررسی فقهی و حقوقی حجاب شرعی با رویکردی بر آرای امام خمینی(س)، حسین نمازی‌فر، صالح سعادت، پژوهشنامه متین، شماره ۴۹، ۱۳۸۹ش.لینک مقاله
- تأملی در چگونگی الزام پوشش، داوود مهدوی‌زادگان، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۳۷، ۱۳۸۶ش. لینک مقاله
- پژوهشی در الزام حکومتی حکم حجاب، داوود مهدوی‌زادگان، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۳۶، ۱۳۸۶ش. لینک مقاله
- نقد و بررسى ادله فقهى الزام حکومتى حجاب، سید محمدعلی ایازی، فصلنامه فقه، شماره ۵۲، ۱۳۸۶ش. لینک مقاله
- بررسی الزام حجاب در حکومت دینی، سید محمدعلی ایازی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۳۶، ۱۳۸۶ش. لینک مقاله
عربی
- الدولة الإسلامیة وفرض الحجاب، رافد التمیمی، سایت الشیعه، مرکز جهانی آل البیت للمعلومات. لینک مقاله
- الدولة الإسلامیة ومسألة الحجاب (دراسة نقدیة تحلیلیة لنظریة الإلزام)، السید محمدعلی ایازی، ترجمه علی الوردی، مجلة الاجتهاد و التجدید، شماره ۱۵، ۱۴۳۱ق.لینک مقاله
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- نقد یافته‌های فقهی شیعی تاریخ بنیاد دوران معاصر در مسأله حجاب، ناهید طیبی، رساله دکتری در جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی (رض)، ۱۴۰۰ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
- بررسی مستندات فقهی حقوقی الزام بر رعایت حجاب در محیط‌های عمومی و نیمه‌شخصی، اردشیر احمدی اسکندری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، گروه حقوق، ۱۳۹۸ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
- بررسی فقهی حکم الزام به حجاب در حکومت اسلامی، نصیراحمد دهقان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی مشهد مقدس، ۱۳۹۸ش.چند صفحه نخست از سامانه گنج
- سیاست جنایی قضایی اجرایی ایران در مورد عدم رعایت حجاب، اسماعیل کوهی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، دانشکده حقوق قضایی، ۱۳۹۸ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
- نقد سیاست جنایی ایران در مواجهه با عدم رعایت حجاب شرعی، حمیدرضا عباس‌پور مبارکه، رساله دکتری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، ۱۳۹۷ش.
- بررسی دیدگاه های فقهی الزامات حاکمیت و مردم در اعمال حجاب اسلامی، جهانگیر بارونی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۷ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
- بررسی فقهی ادله الزام حکومتی پوشش زنان، فریبا سلطانعلی زاده ملکی، پایان‌نامه سطح سه در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، مرکز تربیت مدرس حضرت صدیقه کبری، ۱۳۹۲ش.
- الزام حکومتی حجاب از منظر قرآن و سنت، عابدین قدیانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۲ش.
- ملاک‌های جرم‌انگاری بدحجابی در فقه و حقوق موضوعه، حسین مهدوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۲ش. لینک دسترسی از سامانه گنج
- بررسی مبانی فقهی و حقوقی الزام حکومتی حجاب، سمیه نجف‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحدبناب، ۱۳۹۲ش.
- بررسی فقهی - حقوقی مسأله حجاب، داوود گروسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۱ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
- بررسی حقوق - جرم‌شناختی پدیده بی‌حجابی، مرتضی محمودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده علوم اجتماعی، ۱۳۹۱ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
- بررسی مبانی فقهی وجایگاه حاکمیت در الزام به رعایت حجاب، فاطمه قاضی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه سمنان، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۱ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
- مبانی فقهی پوشش مرد و زن در حقوق موضوعه‌ی ایران، سید محسن حسینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. صفحه نخست از سامانه گنج
- بررسی فقهی حجاب به مثابه یک الزام حکومتی، نرگس سادات مقدس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۹ش. چند صفحه نخست از سامانه گنج
سایر منابع
- مسئولیت دولت اسلامی در بحث حجاب، سید محمدعلی ایازی و سید ضیاء مرتضوی، نشست علمی، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۱۴ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- نکاتی دربارهٔ الزام حکومتی بر حجاب، مهدی برزگر، یادداشت در سایت مباحثات، تاریخ درج ۴ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید، ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- «اجبار در حجاب» یا «الزام در حجاب»؛ پاسخ کدام است؟ عباس سیدنژاد، گفتگو در سایت حوزه نیوز، تاریخ درج ۱۹ تیر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. دسترسی
- بررسی فقهی الزام حکومتی در مسئله حجاب، علی صالحی منش، نشست علمی در مرکز جامعه علوم اسلامی، سایت وسائل، تاریخ درج ۱۷ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- حجاب ضروری دین است/ وقتی آیه حجاب نازل شد، پدیده‌‌ای بنام بی‌حجابی یا بدحجابی نداشتیم/ هرچه به شکل قانون درآمد، واجب شرعی است، ابوالقاسم علیدوست، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۱۷ دی ۱۳۹۷ش. ، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- الزام فقهی و حقوقی حجاب، مهدی مهریزی، نشست علمی در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۱۳ بهمن۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- حاشیه‌ای فقهی بر ماجرای «دختران خیابان انقلاب»، علی اشرف فتحی، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۲۴ اسفند ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- حجاب اجباری به قدر قدرت و مصلحت، شدنی است، محمدرضا زیبایی نژاد، مصاحبه با سایت الف، مندرج در سایت اجتهاد، ۲۵ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- بررسی الزام حجاب، سید محمدعلی ایازی، یادداشت در سایت جماران، تاریخ درج ۲۱ تیر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- حجاب نگاهبان گوهر عفاف (نقدی بر مقاله ـ الزام حکومتی حجاب و ادله فقهی - نوشته سید محمدعلی ایازی در خبرگزاری انتخاب)، ابراهیم باقری، یادداشت در وبلاگ سره از ناسره، تاریخ درج ۲ آبان ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- حجاب اجباری!، سید محمدجواد بنی‌سعید، پرسش و پاسخ در سایت آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ درج ۲۳ مهر ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ش. لینک دسترسی
- الحجاب بین الشرعیة والحریة، سید منیر الخباز، سخنرانی علمی در مسجد الإمام علی (ع) در قطیف عربستان، ۱۴۲۳ق. لینک دسترسی