۳٬۶۵۹
ویرایش
فقه معاصر:پیش‌نویس رقص: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
added Category:پیش‌نویس مقاله‌ها using HotCat
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←انواع رقص) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (added Category:پیش‌نویس مقاله‌ها using HotCat) |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
محمد مجتهد شبستری معتقدست احکام اجتماعی سیاسی (نه اخلاقی) برای یک «گروه انسانی»<ref>Gemeinschaft </ref> معین و مشخص صادر شده است که در سرزمینی مشخص و در زمان و مکان معین و با عرف‌ها و قواعد مشخصی زندگی می‌کنند. تردیدی نیست که آن مجتمع انسانی، سده‌ها پیش از میان رفته است و در عصر حاضر آنچه در کشورهای اسلامی وجود دارد «جامعه‌هائی»<ref>Geselschafts</ref> هستند به کلی متفاوت. امروز جامعه مصر یا ایران یا ترکیه یا اندونزی و یا …. ادامه آن مجتمع مخاطب قرآن نیست.<ref>مجتهد شبستری، «تنقیح محل نزاع با فقیهان (بخش دوم و پایانی) – مدعای فقیهان مبنای علمی ندارد»، </ref> | محمد مجتهد شبستری معتقدست احکام اجتماعی سیاسی (نه اخلاقی) برای یک «گروه انسانی»<ref>Gemeinschaft </ref> معین و مشخص صادر شده است که در سرزمینی مشخص و در زمان و مکان معین و با عرف‌ها و قواعد مشخصی زندگی می‌کنند. تردیدی نیست که آن مجتمع انسانی، سده‌ها پیش از میان رفته است و در عصر حاضر آنچه در کشورهای اسلامی وجود دارد «جامعه‌هائی»<ref>Geselschafts</ref> هستند به کلی متفاوت. امروز جامعه مصر یا ایران یا ترکیه یا اندونزی و یا …. ادامه آن مجتمع مخاطب قرآن نیست.<ref>مجتهد شبستری، «تنقیح محل نزاع با فقیهان (بخش دوم و پایانی) – مدعای فقیهان مبنای علمی ندارد»، </ref> | ||
عبدالکریم سروش هم درک دینی را در هر عصر، متغیر دانسته و می‌گوید: "عالمان دینی در هر عرصه، فهم خود از دین را با معارف مقبول روزگار خویش تناسب و تلائم می‌بخشند. هیچ عالمی نمی‌تواند با ذهن خالی و بدون منظر و رأی به سراغ متون دینی برود و به فهم مراد شارع نزدیک گردد. او معتقدست فهم انسانها از شریعت تحت تاثیر معلومات و مفروضات برون دینی آنها تعریف شده و آن را امری پیوسته در حال تغییر و تحول توصیف می کند. | عبدالکریم سروش هم درک دینی را در هر عصر، متغیر دانسته و می‌گوید: "عالمان دینی در هر عرصه، فهم خود از دین را با معارف مقبول روزگار خویش تناسب و تلائم می‌بخشند. هیچ عالمی نمی‌تواند با ذهن خالی و بدون منظر و رأی به سراغ متون دینی برود و به فهم مراد شارع نزدیک گردد.<ref>سروش، قبض و بسط تئوریک شریعت، ص۴۸۷.</ref> او معتقدست فهم انسانها از شریعت تحت تاثیر معلومات و مفروضات برون دینی آنها تعریف شده و آن را امری پیوسته در حال تغییر و تحول توصیف می کند.<ref>سروش، قبض و بسط تئوریک شریعت، ص۱۸۲ و ۳۴۲.</ref> | ||
در نقطه مقابل برخی فقیهان معتقدند همچنانکه اصل شریعت، خالص، کامل و ثابت است؛ فهم از شریعت و احکام دین نیز ثابت و مستند به ادله قطعیه ای است که شامل معدومین در زمان صدور نیز میشود. | |||
در نقطه مقابل برخی فقیهان معتقدند همچنانکه اصل شریعت، خالص، کامل و ثابت است؛ فهم از شریعت و احکام دین نیز ثابت و مستند به ادله قطعیه ای است که شامل معدومین در زمان صدور نیز میشود.<ref>شهیدی، درس خارج اصول، 1401/09/12،</ref> | |||
==ادله حرمت رقص== | ==ادله حرمت رقص== | ||
در نوشته‌های فقهی دلایلی که برای حرام‌بودن رقص ذکر شده، عبارتست از: | در نوشته‌های فقهی دلایلی که برای حرام‌بودن رقص ذکر شده، عبارتست از: | ||
الف. لهو و لعب بودن رقص | |||
الف. لهو و لعب بودن رقص<ref>كتاب المكاسب (للشيخ الأنصاري، ط - الحديثة)، ج2، ص: 47</ref> | |||
===تبیین لهویت رقص=== | ===تبیین لهویت رقص=== | ||
راغب اصفهانی «لهو» را به آن چه که انسان را از امر مهمّی باز دارد، تعریف کرده است. فراهیدی لهو را به هرچه که انسان را به خود مشغول سازد مانند هوی و طرب تعریف می کند. آیت الله خامنه ای در کتاب درسنامه غنا و موسیقی می نویسد: در مرحله تشخیص مصداق، ممکن است مصداقی برای شخصی لهو محسوب شود و برای شخص دیگری نه. | راغب اصفهانی «لهو» را به آن چه که انسان را از امر مهمّی باز دارد، تعریف کرده است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ص۷۴۸.</ref> فراهیدی لهو را به هرچه که انسان را به خود مشغول سازد مانند هوی و طرب تعریف می کند.<ref>فراهیدی، كتاب العين، ج۴، ص۸۷.</ref> آیت الله خامنه ای در کتاب درسنامه غنا و موسیقی می نویسد: در مرحله تشخیص مصداق، ممکن است مصداقی برای شخصی لهو محسوب شود و برای شخص دیگری نه.<ref>خامنه‌ای، درسنامه غنا و موسیقی، ص۴۶۶.</ref> | ||
===تبیین لعبیت رقص=== | ===تبیین لعبیت رقص=== | ||
واژه «لعب» در کتب لغوی، به رفتار غیرمفید و فاقد منفعت تعریف شده است. طبق این معنا رقص در صورتی که منفعت عقلائیه داشته باشد از دائره لعب خارج شده و تعریف رقص حرام بر آن صدق نمی کند. حسينى عاملى، رقصِ گروهىِ خاص زنان به غرض تشويق و تحريك مردان به جهاد و مبارزه (كه ظاهراً در ميان اعراب مرسوم بوده) را حلال می داند. | واژه «لعب» در کتب لغوی، به رفتار غیرمفید و فاقد منفعت تعریف شده است.<ref>،تاج العروس من جواهر القاموس، ج2، ص: 403. مجمع البحرين، ج2، ص: 166 . لسان العرب، ج1، ص: 739 . النهاية في غريب الحديث و الأثر، ج4، ص: 253.</ref> طبق این معنا رقص در صورتی که منفعت عقلائیه داشته باشد از دائره لعب خارج شده و تعریف رقص حرام بر آن صدق نمی کند. حسينى عاملى، رقصِ گروهىِ خاص زنان به غرض تشويق و تحريك مردان به جهاد و مبارزه (كه ظاهراً در ميان اعراب مرسوم بوده) را حلال می داند.<ref>حسينى عاملى، مفتاح الكرامة فى شرح قواعد العلامة، ج ۱۲، ص ۱۷۹ـ۱۸۰.</ref> | ||
به گفته ابن جوزى، همراه كردن شعر با رقصاندن بچه ها موجب تسريع رشد ذهنى آنها مى شود. لغویون از این گونه رقصاندن، به «نزز» (تحرک) تعبیر کرده اند. | به گفته ابن جوزى، همراه كردن شعر با رقصاندن بچه ها موجب تسريع رشد ذهنى آنها مى شود.<ref>ابن جوزى، كشف المشكل من حديث الصحيحين، ج ۱، ص ۴۲.</ref> لغویون از این گونه رقصاندن، به «نزز» (تحرک) تعبیر کرده اند.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج7، ص: 42.</ref> | ||
برخی روانشناسان در نوشته های خود، تقویت عملکرد و قدرت مغز، کاهش افسردگی و تقویت حافظه را افزون بر فواید فیزیکی رقص، از فوائد مثبت آن برشمرده اند. کتاب «رقص در زمین: داستان های زنان از شفا و رقص» به گفته های زنانی می پردازد که به مشکلات جسمی و روانی خود پرداخته که آنها را به وسیله رقص برطرف کرده اند. | برخی روانشناسان در نوشته های خود، تقویت عملکرد و قدرت مغز، کاهش افسردگی و تقویت حافظه را افزون بر فواید فیزیکی رقص، از فوائد مثبت آن برشمرده اند.<ref>Punkanen، M.، و همکاران، (2017). احساسات در حرکت: افسردگی در رقص-حرکت و رقص-حرکت در درمان افسردگی. آکسفورد هندبوک آنلاین. به نقل از مجله پزشکی اینترنتی News Medical</ref> کتاب «رقص در زمین: داستان های زنان از شفا و رقص» به گفته های زنانی می پردازد که به مشکلات جسمی و روانی خود پرداخته که آنها را به وسیله رقص برطرف کرده اند.<ref>Dancing on the Earth: Women's Stories of Healing and Dance Paperback – June 1, 2011 - by Johanna Leseho (Editor), Sandra McMaster (Editor)</ref> | ||
در کنار آن، صاحبنظران با اشاره به آفاتی، من جمله؛ غفلت از وظایف مهم، انصراف توجه از یاد خدا و وظایف بندگی، افزایش استعداد برای سوق‌یابی به فساد و انحراف، اخلال در روند عادی زندگی ، رقص را فعلی ذوجهات دانسته اند که در صورت وجود این آفات، از مصادیق لعب و حرام خواهد بود. | در کنار آن، صاحبنظران با اشاره به آفاتی، من جمله؛ غفلت از وظایف مهم، انصراف توجه از یاد خدا و وظایف بندگی، افزایش استعداد برای سوق‌یابی به فساد و انحراف، اخلال در روند عادی زندگی ، رقص را فعلی ذوجهات دانسته اند که در صورت وجود این آفات، از مصادیق لعب و حرام خواهد بود.<ref>شرف الدین، «سرگرمی و لهو در قرآن کریم»، ص۱۲۰.</ref> | ||
===ب. روایت سکونی=== | ===ب. روایت سکونی=== | ||
در منابع دینی، تنها روایتی که در آن عنوان و حکم رقص ذکر شده و صریح‌ترین بیان در منع رقص را دارد روایت سکونی است. | در منابع دینی، تنها روایتی که در آن عنوان و حکم رقص ذکر شده و صریح‌ترین بیان در منع رقص را دارد روایت سکونی است.<ref>نکونام، «پژوهشی نو در احکام : رقص، کف زدن، سوت و بشکن، ص۴۰.</ref> در این روایت پیامبر (ص) می فرماید: «أنها کم عن الزّفن و المزمار و الکوبات و الکبرات؛ شما را از رقص و نی و طبل کوچک و بزرگ نهی می کنم.»<ref>عاملي، وسايل الشيعه، ج17، ص313.</ref> در جعفریات بجای «زفن»، کلمه «زمر» دارد.<ref>الجعفريات: 158; مستدرك الوسائل 13: 215 ح15160.</ref> این روایت در کتب فقهی قدما برای استدلال در موضوع رقص ذکر نشده<ref>در کتب قدما جستجو شده و یافت نشد: ر ک : المقنعه، المراسم، الکافی فی الفقه، مبسوط ، نهایه، مهذب، الوسیله، غنیه، سرائر، شرایع.</ref> و تنها در تعداد کمی از کتب متاخرین، به عنوان دلیل حکم رقص، بیان شده است.<ref>به عنوان نمونه: غاية الآمال في شرح كتاب المكاسب، ج1، ص: 124. عوالي اللئالي العزيزية، ج1، ص: 260. سداد العباد و رشاد العباد، ص: 424. رياض المسائل (ط - الحديثة)، ج15، ص: 264</ref> | ||
برخی صاحبنظران، اطلاق روایت سکونی برای حرمت مطلق رقص را نمی پذیرند. برخی نیز به تغییر «موضوع» رقص معتقدند و رقص در این روایت را منطبق بر همه انواع رقص موجود نمی دانند. | برخی صاحبنظران، اطلاق روایت سکونی برای حرمت مطلق رقص را نمی پذیرند.<ref>درس خارج فقه آیت الله سبحانی 97/11/06 - علیدوست، ابوالقاسم، درس خارج فقه هنر، ۹ بهمن ۱۴۰۱ – نقیبی، سیدمهدی، درس خارج فقه 1401/12/08</ref> برخی نیز به تغییر «موضوع» رقص معتقدند و رقص در این روایت را منطبق بر همه انواع رقص موجود نمی دانند.<ref>نکونام، «پژوهشی نو در احکام : رقص، کف زدن، سوت و بشکن، ص۴۰.</ref> برخی نیز گفته‌اند رقص ممنوعه در روایت نبوی، رقصی بوده که در دوره جاهلیت رواج داشته است و در دوره امام صادق علیه السلام نیز از آن جهت نهی شده که در دوره خلفای اموی و عباسی، مورد بهره برداری باطل قرار می گرفته و مورد استقبال اعیان و درباریان بوده است و بنای حکومت بر تربیت کنیزکان آوازه‌خوان و رقاص بوده است.<ref>چیت‌سازیان، غنا و موسیقی و رقص در اسلام، ص۲۵۱.</ref> | ||
در کنار استناد برخی از فقیهان به این روایت، علامه مجلسی و برخی دیگر سند روايت را مطابق قول مشهور، ضعيف می داند. | |||
در کنار استناد برخی از فقیهان به این روایت، علامه مجلسی و برخی دیگر سند روايت را مطابق قول مشهور، ضعيف می داند.<ref>مجلسى، مرآة العقول فى شرح اخبار آل الرسول؛ ج ۲۲، ص ۳۰۲. طباطبائى قمى، مبانى منهاج الصالحين، ج ۱، ص۹۹؛</ref> | |||
===ادله دیگر=== | ===ادله دیگر=== | ||
ترتب مفاسدی مانند طغیان | ترتب مفاسدی مانند طغیان شهوت،<ref>[1] خامنه‌ای، اجوبةالاستفتائات، ۱۴۲۴ق، ص۲۵۶.</ref> کاهش و زوال حیا،<ref>فاضل لنکرانی، جامع‌المسائل، ۱۴۲۵ق، ج1 ص 456</ref> و لمس بدن نامحرم<ref>مثلا در رقص باله. حکم حرمت لمس ر. ک به العروة الوثقى (المحشى)، ج5، ص: 499</ref> از جمله علل دیگر منع شرعی رقص در کتب فتوایی برشمرده شده است. | ||
==ادله جواز رقص== | ==ادله جواز رقص== | ||
قائلین به اباحه اولیه، به عدم الدلیل تمسک جسته زیرا رقص را نوعی سرگرمی می دانند که فی‌نفسه و عاری از هر وصف دیگر، موضوع هیچ‌یک از احکام ترجیحی چهارگانه تکلیفی نیست؛ یعنی از جمله موضوعاتی نیست که حکم شرعی به طبیعت عریان آن، قطع نظر از هر عارضه و ویژگی، تعلق گرفته باشد. ازاین‌رو، ترتب هر حکم بر عنوان سرگرمی، تابع عوارض، ویژگی‌ها، مقارنات، ملزومات، اغراض، احوال، نتایج و آثار و تحقق عناوین ثانوی است، که بالطبع احکام متناسب را اقتضا می‌کند. | قائلین به اباحه اولیه، به عدم الدلیل تمسک جسته زیرا رقص را نوعی سرگرمی می دانند که فی‌نفسه و عاری از هر وصف دیگر، موضوع هیچ‌یک از احکام ترجیحی چهارگانه تکلیفی نیست؛ یعنی از جمله موضوعاتی نیست که حکم شرعی به طبیعت عریان آن، قطع نظر از هر عارضه و ویژگی، تعلق گرفته باشد. ازاین‌رو، ترتب هر حکم بر عنوان سرگرمی، تابع عوارض، ویژگی‌ها، مقارنات، ملزومات، اغراض، احوال، نتایج و آثار و تحقق عناوین ثانوی است، که بالطبع احکام متناسب را اقتضا می‌کند. | ||
بر این اساس، سرگرمی و تفریح، در صورتی که مقترن با مفسده شرعی یا عقلی، همچون نقض حریم‌های اخلاقی، اضرار به نفس، بازماندن از وظایف واجب، تعدی به حریم و حقوق دیگران، تضییع عمر، تحمیل هزینه‌های مسرفانه و امثال آن باشد، حرام خواهد بود؛ و در صورت عاری بودن از مفسده، یا بالا‌تر از آن، تأمین منافع و مصالح شرعی و عقلی و تولید آثار و نتایج قابل توجه، همچون درمان بیماری، تجدید قوا، تمدد اعصاب، کسب نشاط روحی، انصراف توجه از اشتغالات فرساینده، تقویت قوای جسمی، حصول آمادگی برای انجام امور مهم و امثال آن، مستحب، و بلکه در مواردی واجب خواهد بود. ازاین‌رو، سرگرمی و تفریح به اعتبارات مختلف، مشمول احکام پنجگانه تکلیفی است. | بر این اساس، سرگرمی و تفریح، در صورتی که مقترن با مفسده شرعی یا عقلی، همچون نقض حریم‌های اخلاقی، اضرار به نفس، بازماندن از وظایف واجب، تعدی به حریم و حقوق دیگران، تضییع عمر، تحمیل هزینه‌های مسرفانه و امثال آن باشد، حرام خواهد بود؛ و در صورت عاری بودن از مفسده، یا بالا‌تر از آن، تأمین منافع و مصالح شرعی و عقلی و تولید آثار و نتایج قابل توجه، همچون درمان بیماری، تجدید قوا، تمدد اعصاب، کسب نشاط روحی، انصراف توجه از اشتغالات فرساینده، تقویت قوای جسمی، حصول آمادگی برای انجام امور مهم و امثال آن، مستحب، و بلکه در مواردی واجب خواهد بود. ازاین‌رو، سرگرمی و تفریح به اعتبارات مختلف، مشمول احکام پنجگانه تکلیفی است.<ref>شرف الدین، «سرگرمی و لهو در قرآن کریم»، ص۱۲۳.</ref> | ||
==منابع مطالعاتی== | ==منابع مطالعاتی== | ||
موضوع‌شناسی رقص بر اساس فقه جعفری، علی رضایی آدریانی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۰ش. | موضوع‌شناسی رقص بر اساس فقه جعفری، علی رضایی آدریانی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۰ش. | ||
حکم رقص از دیدگاه فقه مذاهب خمسه، مجتبی پورشیخی، تهران، نسیم دانش کهن، ۱۳۹۷ش. | |||
حکم رقص از دیدگاه فقه مذاهب خمسه، مجتبی پورشیخی، تهران، نسیم دانش کهن، ۱۳۹۷ش. | |||
غنا و موسیقی و رقص در اسلام، مرتضی چیت‌سازیان و مژده کرمی، تهران، چتر دانش، ۱۳۹۹ش. | غنا و موسیقی و رقص در اسلام، مرتضی چیت‌سازیان و مژده کرمی، تهران، چتر دانش، ۱۳۹۹ش. | ||
پژوهشی نو در احکام :رقص، کف زدن، سوت و بشکن، محمدرضا نکونام، اسلام‌شهر، صبح فردا، ۱۳۹۳ش. | پژوهشی نو در احکام :رقص، کف زدن، سوت و بشکن، محمدرضا نکونام، اسلام‌شهر، صبح فردا، ۱۳۹۳ش. | ||
شرع و شادی: دیدگاه‌های فقهی درباره رقص، دست‌زدن و شادی، ابوالفضل طریقه‌دار، قم، همسایه، ۱۳۷۷ش. | شرع و شادی: دیدگاه‌های فقهی درباره رقص، دست‌زدن و شادی، ابوالفضل طریقه‌دار، قم، همسایه، ۱۳۷۷ش. | ||
پایان‌نامه؛ الغناء و الرقص علی المذاهب الخمسه، علی ناصری، جامعة المصطفی العالمیة، کارشناسی ارشد، ۱۳۸۶ش. | پایان‌نامه؛ الغناء و الرقص علی المذاهب الخمسه، علی ناصری، جامعة المصطفی العالمیة، کارشناسی ارشد، ۱۳۸۶ش. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
[[رده:پیش‌نویس مقاله‌ها]] | |||